Lastige overgangsmomenten: Opruimen

“En Esther,  weet je wat ik nu nog het meest irritant vind? Dat ik een hoek net heb opgeruimd en dat ze het achter mijn rug rustig weer uit de kast halen. Ik weet wel dat peuters nog niet alles zelf kunnen opruimen maar hier word ik wel moedeloos van.”

Ik ben op de peutergroep en bespreek mijn observatie met de pm’ ers. We zoomen in op het opruimmoment. Een van de lastigste overgangsmomenten op een volle groep peuters. En daar gaat de vraag van deze pm’ ers ook over:

“Het opruimen gaat eigenlijk altijd rommelig, hectisch en duurt lang. Sommige kinderen helpen mee maar de meesten niet, waardoor wij eigenlijk alles zelf doen. Ze moeten dit toch leren!”

Opruimen kun je leren

Ja, dat klopt. Een peutergroep is dan ook een ideale omgeving om peuters te leren opruimen. Dat betekent niet dat dit altijd even makkelijk gaat. Integendeel. Wil je van het opruimmoment een leermoment maken dan moet je een vaste structuur hanteren.

Voorspelbaarheid maakt dat kinderen beter weten wat waar ze aan toe zijn en wat ze moeten doen.

Vast ritueel weggezakt

Op deze groep was het vaste ritueel rondom het opruimen een beetje weggezakt. Dat zie ik vaker en meestal is daar ook een reden voor. Soms is er wisseling in personeel waardoor de groepsafspraken niet meer helder zijn. Soms spelen er andere dingen die de aandacht vragen. En vergeet niet de welbekende ‘Waan van de Dag’. Ik zag hier dat het spelmoment eigenlijk onmerkbaar overging in het opruimmoment. De pm’ er roept tijdens het opruimen dan wel meerdere keren dat ze gaan opruimen maar dit komt bij de kinderen niet aan. Het opruimmoment duurt inderdaad lang en verloopt erg rommelig. Ik voel mee met de pm’ ers die samen druk bezig zijn de groepsruimte op te ruimen én proberen te voorkomen dat de kinderen alles weer uit de kast trekken. Gelukkig kan dit ook anders.

De tips die ik aan deze professionals gaf deel ik ook graag met jou:

Voor het soepel verlopen van het opruimmoment is een vaste structuur nodig! Dit zorgt voor herkenbaarheid en maakt dat kinderen weten wat er van ze verwacht wordt.

Zo doe je dat:

1. Kondig aan dat over 5 minuten de kinderen gaan stoppen en opruimen. Ze kunnen nog heel even spelen en afronden waar ze mee bezig zijn. Gebruik hier ook elke keer dezelfde zin of woorden voor.
2. De tijd is om. Vraag aandacht door in je handen te klappen, een bel te laten horen of een liedje te zingen. Sommige groepen hebben ook een bepaalde houding afgesproken met de kinderen, zoals handen in de lucht, of armen over elkaar en kijken naar de pm’ er.
3. Vertel wat de bedoeling is en wat van de kinderen verwacht wordt. Je kan met kinderen afspreken dat ze de hoek waar ze gespeeld hebben opruimen. En vooral dat ze elkaar moeten helpen. Door een taakje te geven aan kinderen bevorder je ook de autonomie en verantwoordelijkheid.
4. Opruimen vraagt veel zelfsturing van kinderen. Stuur kinderen gericht aan. Zeg bijvoorbeeld: “wil jij de poppen in de bedjes leggen?” of “ik zie nog auto’s op de grond. Die mogen in de autobak” of “daar staat nog een bak klei. Waar mag de klei heen?”

Ga niet zelf opruimen!

Als je centraal zit of staat heb je meer overzicht en kun de kinderen aansturen en complimenten geven. Als het opruimen bijna klaar is, zeg tegen de kinderen om op de grond te kijken en in de hoek of ze alles hebben opgeruimd. Geef complimenten aan de kinderen die elkaar helpen.

Als je met een collega samen werkt dan kun je de taken verdelen. Een van jullie zit op een centrale plek en houdt overzicht en moedigt aan. De ander helpt mee met opruimen.

5. Als alle kinderen in de kring zitten, evalueer je kort hoe het ging. Benoem wat goed ging, wat lastig was en hoe de kinderen het opgelost hebben. Zo leren alle kinderen hoe problemen op te lossen en kunnen alle kinderen trots zijn dat het gelukt is.

Tip: Verwacht niet dat dit na een week al goed loopt. Kinderen leren door herhaling en routines moet je daarom echt inoefenen.

Wanneer de routine echt onderdeel is van je groepsorganisatie zul je zien dat dit rust geeft. Zoals de pm’ er van de peutergroep die ik na een paar maanden weer sprak zo mooi aangaf::

“Het is voor iedereen nu duidelijk hoe het gaat bij ons op de groep.”